Thoát Vị Đốt Sống Cổ

Thoát vị đốt sống cổ là bệnh lý xảy ra khi các phần nhân nhầy đĩa đệm do một số yếu tố nào đó tác động gây trôi ra ngoài bao xơ, các phần mô, cơ, rễ thần kinh bao quanh lúc này bị dồn ép giảm khoảng trống, hình thành các cơn đau nhức vô cùng khó chịu.

Đốt sống cổ có vị trí từ C1 - C7 và phần đĩa đệm ở bất cứ vị trí nào trong khoảng này đều có nguy cơ bị thoát vị. Theo đó, bệnh lý này sẽ chủ yếu xuất hiện ở những vị trí đĩa đệm sau:

• Đốt sống C4 - C5: Bệnh nhân chủ yếu xuất hiện cơn đau nhức khó chịu tại vùng vai, kèm theo đó có thể là các đơn tê bì, ngứa ngáy, vùng cơ delta có dấu hiệu đau rõ rệt.
• Đốt sống C5 - C6: Ngoài triệu chứng vùng vai, bệnh nhân còn bị cơn đau nhức lan tới cả cánh tay, gây cản trở nhiều hoạt động lao động và sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, trong một số trường hợp nghiêm trọng, khu vực tuyến giáp, vùng đầu, thị lực và thính lực có thể bị ảnh hưởng dây chuyền do các dây thần kinh tại C5 và C6 tổn thương.
• Đốt sống C6 - C7: Đây là vị trí tổn thương nghiêm trọng hơn các vị trí C4, C5. Người bệnh giảm sức lực ở vùng cột sống rõ rệt, hai chân đều bị ảnh hưởng, đau nhức và tê mỏi thường xuyên.

Về giai đoạn phát triển, bệnh thoát vị đốt sống cổ được phân chia theo 4 giai đoạn khác nhau như sau:

• Giai đoạn 1: Bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng phồng đĩa đệm nhưng chưa rõ ràng, các cơn đau ít khi xuất hiện, tuy vậy ở khu vực bao xơ đã dần hình thành một số rãnh nứt khá nhỏ.
• Giai đoạn 2: Có một số vết rách rõ rệt tại vùng bao xơ, nhân nhầy từ đĩa đệm bắt đầu thoát ra và chèn ép lên các vùng lân cận, cơn đau có xuất hiện nhưng cũng không thường xuyên.
• Giai đoạn 3: Phần bao xơ đã hoàn toàn bị tổn thương, nhân nhầy đẩy lượng lớn ra ngoài và chèn ép mạnh lên tủy, rễ thần kinh, các mô cơ. Khi này, bệnh nhân thường xuyên bị đau mỏi, tê bì không phân biệt thời điểm trong ngày.
• Giai đoạn 4: Là giai đoạn tổn thương nghiêm trọng nhất của bệnh thoát vị đốt sống cổ. Các phần bao xơ và nhân nhầy đã bị đẩy ra hẳn ngoài, phân chia thành nhiều mảnh nhỏ, dây thần kinh bị thắt lại gây đau đớn, giả khả năng vận động, đốt sống yếu hơn rất nhiều.

Thoát vị đốt sống cổ có nhiều yếu tố tác động dẫn tới tổn thương, trong đó phải kể tới:

• Tai nạn gây thoát vị đốt sống cổ: Bệnh nhân có thể bị thoát vị ở đốt sống cổ hoặc lưng khi gặp phải các tai nạn, chấn thương va đập mạnh. Khi cột sống chịu lực tác động từ ngoại cảnh có thể vô tình làm phần đĩa đệm bị đẩy ra lệch khỏi đốt sống, vỡ bao xơ và tổn thương dây thần kinh.
• Lão hóa tự nhiên: Cơ thể đến một giai đoạn nhất định sẽ xảy ra các dấu hiệu lão hóa theo quy luật tự nhiên, trong đó có đốt sống cổ. Tuổi tác càng lớn càng làm phần đĩa đệm bị giảm lượng nước, các bao xơ mỏng yếu hơn, ít khả năng tự phục hồi hơn. Khi này, phần bao xơ và nhân nhầy rất dễ bị thoát ra ngoài và hình thành thoát vị.
• Làm việc sai tư thế: Những người làm việc lao động nặng nhọc như khuân vác đều có nguy cơ cao mắc thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ. Vì cột sống liên tục chịu đựng áp lực lớn trong thời gian dài sẽ khiến đĩa đệm bị chèn ép và vỡ bao xơ.
• Gen di truyền: Nếu ông bà, cha mẹ mắc bệnh thoát vị ở đốt sống cổ, các thế hệ con cháu sau này cũng sẽ có nguy cơ bị bệnh cao hơn so với bình thường.
• Sinh hoạt không khoa học: Việc hút thuốc lá, dùng rượu bia nhiều, ít khi vận động và ăn uống nhiều chất độc hại, ít chất dinh dưỡng cũng là yếu tố tác động làm gia tăng nguy cơ hình thành thoát vị. Đốt sống, đĩa đệm và nhiều bộ phận khác đều không có đủ dưỡng chất để tự phục hồi, bảo vệ trước những tác nhân gây tổn thương.

Có thể xác định dễ dàng nhóm người có nguy cơ bị thoát vị đốt sống cổ như sau:

• Người trong độ tuổi trung niên và các trường hợp người cao tuổi.
• Người thường xuyên hút thuốc lá, sử dụng các chất kích thích, ăn uống không lành mạnh.
• Công nhân làm công việc khuân vác nặng nhọc.
• Các trường hợp có cha, mẹ, ông hoặc bà bị thoát vị đĩa đệm cổ.
• Bệnh nhân bị chấn thương ở đốt sống cổ, chậm trễ chữa trị hoặc chữa bệnh sai phương pháp.

Bệnh thoát vị đốt sống cổ có không ít triệu chứng khác nhau, mức độ nặng nhẹ mỗi người sẽ có sự chênh lệch. Theo đó, một số dấu hiệu nhận biết dễ nhất gồm:

Triệu chứng thoát vị đốt sống cổ lâm sàng:

• Cổ đau nhức nặng: Các cơn đau nhức ở cổ không giống cảm giác đau mỏi như khi nằm ngủ sai cách hay cúi gằm đầu quá lâu. Cơn đau cảm giác đau từ sâu trong đốt sống, lan rộng tới cả vùng vai, cánh tay, thậm chí người bệnh đau cả mặt.
• Yếu cơ: Thoát vị đốt sống cổ thường gây ra tình trạng yếu cơ ở tay, vai và chân. Cảm giác rõ nhất khi bạn vận động, bưng bê các đồ vật nặng, xoay cánh tay hoặc nhấc lên cao đều thấy rất đau.
• Khả năng vận động kém: Bệnh lý này cũng hạn chế các hoạt động vận động hàng ngày của bệnh nhân. Ngay cả khi đi bộ cũng thấy đau nhức, căng tức các cơ. Đặc biệt người bệnh không thể ngồi cúi đầu quá lâu.
• Tê bì: Tình trạng tê bì vùng cổ, gáy, chân, tay xảy ra bởi các dây thần kinh bị chèn ép, cùng với đó là áp lực dồn lên tủy sống khiến bệnh nhân thường xuyên bị tê mỏi đột ngột, phải mất một lúc lâu xoa bóp để có thể giảm bớt cảm giác khó chịu.
• Các triệu chứng khác: Ngoài những biểu hiện trên, người bệnh còn có thể bị khó thở, đi tiểu tiện khó khăn, dễ táo bón, vùng ngực thường xuyên bị đau tức.

Triệu chứng cận lâm sàng:

• Phần nhân nhầy đã lệch khỏi vị trí cố định ban đầu.
• Đĩa đệm có thể đẩy về sau, trước hoặc chèn vào thân của các đốt sống C4 - C5 - C6 - C7.
• Các rễ thần kinh và tủy sống bị chèn ép gây biến dạng, co rút.

Bệnh thoát vị đốt sống cổ có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, trong đó có:

Hẹp ống sống cổ

Hẹp ống sống cổ là biến chứng thường gặp của bệnh thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ. Phần ống sống bị chèn ép bởi các nhân nhầy, bao xơ lâu ngày, xuất hiện các cơn đau nặng nề, làm giảm sức lực ở tay, chân, gáy luôn đau buốt khiến bệnh nhân ăn ngủ không ngon. Đặc biệt tình trạng sẽ trở nên đáng lo ngại hơn khi bệnh nhân chịu nhiều áp lực từ bên ngoài tác động.

Máu kém lưu thông lên não

Biến chứng thứ hai cần đề cập tới là tình trạng não không được cung cấp đủ lượng máu cần thiết. Nguyên do bởi các đĩa đệm có thể chèn ép cả vào động mạch chạy qua đốt sống, cản trở quá trình vận chuyển máu và oxy, từ đó bệnh nhân mắc thêm thiếu máu não gây đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, thường xuyên giảm trí nhớ và kém tập trung.

Chèn ép tủy

Biến chứng này gặp ở không ít bệnh nhân hiện nay, áp lực dồn nén quá lớn sẽ gây chèn ép vào tủy sống, từ đó gây ra nhiều cản trở trong quá trình vận động của bệnh nhân. Tình trạng này cần sớm được điều trị để bảo toàn sức khỏe.

Liệt hoàn toàn

Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất của bệnh thoát vị đốt sống cổ. Bệnh nhân bị đau mỏi, tê bì chân tay, kèm theo tình trạng các rễ thần kinh và tủy sống bị tổn thương sẽ có nguy cơ liệt mãi mãi, không còn khả năng cử động.

Thoát vị đốt sống cổ được chẩn đoán qua khá nhiều kỹ thuật khác nhau.

Trước tiên, các bác sĩ tiến hành ghi lại các triệu chứng bệnh nhân đang gặp phải hàng ngày. Sau đó sẽ kiểm tra phản ứng ở tay, chân, vai, kiểm tra lực cơ, khả năng giữ thăng bằng và điều khiển các chi.

Sau đó, một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sẽ được tiến hành gồm:

• Chụp CT: Xác định cấu trúc hiện tại của các đốt sống và đĩa đệm thông qua hình ảnh cắt lớp.
• X-quang: Đánh giá tổng quát tình trạng của đốt sống, đãi đệm, các khu vực bao quanh đốt sống.
• MRI: Xác định chi tiết tình trạng của phần đĩa đệm, bao xơ, các rễ thần kinh tại khu vực đó.

Bệnh thoát vị đốt sống cổ sẽ tùy vào từng trường hợp bệnh nhân để có phương án điều trị phù hợp. Hiện nay, có thể ứng dụng những kỹ thuật sau:

Thuốc Tây và vật lý trị liệu

Phương án đầu tiên được bác sĩ khuyến khích bệnh nhân sử dụng là dùng thuốc kết hợp thêm một số bài tập vật lý trị liệu. Cụ thể gồm:

• Thuốc uống: Bệnh nhân được hướng dẫn dùng một số loại thuốc có công dụng giãn cơ, thuốc giảm đau, chống viêm không chứa Steroid, các vitamin hỗ trợ đi kèm, ví dụ như: Vitamin B1, B6, B12, Meloxicam, Diclofenac. Paracetamol, Myonal, Ibuprofen, Naproxen,...
• Thuốc tiêm: Khi bệnh nhân có các dấu hiệu nặng hơn, các bác sĩ sẽ cân nhắc dùng thuốc tiêm Steroid để nhanh chóng kiểm soát cơn đau, hạn chế các tổn thương lan rộng.
• Tập vật lý trị liệu: Ngoài việc dùng thuốc, bệnh nhân nên kết hợp thêm các bài tập vật lý trị liệu hướng dẫn bởi bác sĩ. Phương pháp này giúp thư giãn các cơ, giảm tải áp lực dồn ép lên các vùng quanh đĩa đệm. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể cải thiện khả năng vận động và giúp nâng cao sức mạnh cho cơ tốt hơn.

Phẫu thuật

Sau một thời gian sử dụng các loại thuốc khác nhau, nếu bệnh không thuyên giảm, thậm chí có dấu hiệu chuyển nặng hơn, bệnh nhân có thể phải thực hiện phẫu thuật. Hướng điều trị này sẽ chấm dứt nhanh chóng các tổn thương, phục hồi chức năng cho đĩa đệm, đốt sống, dây thần kinh và tủy sống.

Các cách thức được áp dụng nhiều nhất gồm:

• Hợp nhất đốt sống: Là phương pháp hợp nhất hai đốt sống có phần đĩa đệm ở giữa đã bị chệch khỏi vị trí, vỡ bao xơ và nhân nhầy. Khi này, đốt sống sẽ là một thể được cố định với nhau bằng đinh vít để tạo sự chắc chắn hơn cho cột sống cổ.
• Mổ đĩa đệm: Được thực hiện ở đằng trước hoặc sau cổ nhằm loại bỏ phần đĩa đệm đã bị hư hại, giải phóng các rễ thần kinh bị chèn ép, các bao xơ đã vỡ thành nhiều mảnh.
• Nội soi: Mổ nội soi là cách thức ít xâm lấn nhất. Bệnh nhân được mổ bằng thiết bị nội soi với vết mổ tương đối nhỏ, phần đĩa đệm bị tổn thương sẽ được loại trừ dễ dàng và không gây ra đau nhức nhiều như các biện pháp thông thường khác.
• Thay đĩa đệm: Với đĩa đệm không còn khả năng phục hồi, các bác sĩ sẽ tiến hành thay thế bằng đĩa đệm nhân tạo để tái tạo chức năng cho các đốt sống, giúp các hoạt động của mô cơ, rễ thần kinh và tủy sống được duy trì ổn định, bệnh nhân có khả năng vận động bình thường trở lại.

Mẹo dân gian

Với tình trạng thoát vị đốt sống cổ ở thể nhẹ, bệnh nhân chưa xuất hiện các biến chứng, có thể tham khảo một số mẹo dân gian hỗ trợ giảm đau như sau:

• Mật ong và ngải cứu: Chuẩn bị lượng lá ngải vừa đủ, ngâm nước muối và rửa sạch, sau đó xay nhuyễn, thêm nước lọc để ép nước cốt ngải. Trộn 1 thìa mật ong với nước ngải thu được và uống mỗi ngày 2 lần.
• Ngải cứu và muối trắng: Lá ngải cứu sau khi rửa sạch để cho ráo hết nước. Cho lá ngải lên chảo sạch, thêm muối trắng và sao đều cho tới khi lá ngả màu. Đổ cả ngải và muối ra khăn bông sạch, để giảm bớt nhiệt và chườm trực tiếp lên vùng cổ và bả vai đang đau nhức.
• Xương rồng: Dùng xương rồng ba chia cắt bỏ phần gai, ngâm nước muối loãng và rửa sạch sẽ. Đem xương rồng nướng trên bếp lửa cho tới khi xém cạnh rồi đắp lên cổ mỗi ngày 2 lần.

Đông y chữa thoát vị đốt sống cổ

Y học cổ truyền có nhiều bài thuốc và phương pháp chữa trị giúp đẩy lùi thoát vị đốt sống cổ như sau:

• Dùng thang thuốc: Sử dụng nhiều dược liệu quý kết hợp thành các thang thuốc phù hợp với tình trạng bệnh của mỗi người. Những dược liệu được sử dụng nhiều nhất gồm có: Xương truật, tần giao, ý dĩ, hoàng bá, tục đoạn, phục linh, bạch thược, đỗ trọng, đương quy, phòng phong, đẳng sâm, xuyên khung, độc hoạt,...
• Châm cứu: Cho tác dụng giảm đau nhanh, các huyệt đạo liên quan được châm kim chuyên dụng để kích thích cơ thể gia tăng lượng hormone endorphin, từ đó cảm giác tê bì, đau mỏi đều được hạn chế đáng kể.
• Bấm huyệt và xoa bóp: Sử dụng lực từ tay và các dụng cụ hỗ trợ để massage lên các huyệt đạo, tác dụng tương tự như cách châm cứu.

Bệnh thoát vị đốt sống cổ có thể phòng ngừa được nếu bạn chú ý tới các cách ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là một số biện pháp phòng chống bệnh cụ thể:

• Có chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là các khoáng chất có vai trò thiết yếu đối với xương khớp. Hạn chế tối đa việc hút thuốc lá hay sử dụng các chất kích thích, các thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản.
• Khi bê vác đồ nặng cần đảm bảo đúng tư thế, dồn lực đồng đều lên các vị trí trên cơ thể.
• Ngồi làm việc không cúi gằm mặt hoặc nằm ngủ gục trên bàn để tránh tạo áp lực lên đốt sống cổ.
• Tập luyện thể dục thể thao điều độ, có thể thực hiện các bài yoga giúp thư giãn gân cốt và tăng cường sự dẻo dai cho cơ thể rất tốt.

Thoát vị đốt sống cổ là bệnh lý có thể xảy ra ở mọi đối tượng nếu không có biện pháp chăm sóc sức khỏe phù hợp. Nếu bạn thấy cơ thể có các dấu hiệu khác lạ, cần sớm tới bệnh viện thăm khám, tránh tâm lý chủ quan cho rằng bệnh tự khỏi hoặc tự mua thuốc về dùng tại nhà sẽ dễ xảy ra nhiều biến chứng nguy hiểm.