Ho

Ho là phản xạ tự nhiên của cơ thể giúp làm sạch cổ họng và loại bỏ các chất kích thích ra khỏi đường hô hấp. Do đó, phản xạ ho cũng là cách để cơ thể tự bảo vệ và chữa lành.  

Người bệnh có thể trải qua 3 giai đoạn hình thành nên phản xạ ho. Thứ nhất, người bệnh hít một lượng khí nhất định, lượng khí này sẽ gây sức ép lên thanh môn đang đóng kín. Khi thanh môn mở ra, không khí trong phổi được giải phóng ra ngoài với tốc độ mạnh. Áp lực lớn làm âm thanh thoát ra ngoài lớn và được gọi là ho. 

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh ho nhưng có một số nguyên nhân phổ biến như sau: 

• Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên: Đây được coi là nguyên nhân chính gây ra bệnh ho. Khi người bệnh bị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên do virus, cơn ho ở người lớn sẽ kéo dài từ 3 - 14 ngày và từ 6 - 7 ngày với trẻ em. 
• Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính: Bệnh khiến quá trình lưu thông không khí bị cản trở dẫn tới khó thở. Trong trường hợp này, ho là phản xạ bảo vệ cơ thể, giúp lưu thông đường thở, kiểm soát biểu hiện khó thở. 
• Các bệnh lý về phổi: Áp xe phổi, bụi phổi, viêm phổi hay lao phổi… là những bệnh lý về phổi có khả năng kích thích cơ thể và hình thành cơn ho.
• Hen suyễn: Bệnh này gây ra viêm phế quản, luồng không khí vào trong phổi bị cản trở và gây kích thích cổ họng và gây ho. 
• Giãn phế quản: Ho do giãn phế quản thường xuất hiện và những buổi sáng sớm. Trong trường hợp này, cơn ho sẽ đi kèm với rất nhiều đờm trắng.
• Viêm phế quản: Bệnh gây ra những cơn ho dai dẳng, kéo dài. Niêm mạc phế quản bị kích ứng, tổn thương và gây ra ho. 
• Môi trường ô nhiễm: Không khí bị ô nhiễm, bụi bẩn, nấm mốc, các chất độc hại có thể tác động và kích thích niêm mạc mũi, họng tăng tần suất xuất hiện và mức độ nghiêm trọng của những cơn ho. 
• Dị ứng: Khi người bệnh tiếp xúc với các dị nguyên như: hóa chất, khói, bụi, phấn hoa, lông chó mèo,... phổi sẽ hoạt động mạnh để loại bỏ những dị nguyên bằng cách kích thích cơ thể sản sinh phản ứng ho. 

Ngoài những nguyên nhân được nhắc tới trên đây, một số nguyên nhân khác cũng gây ra bệnh ho đó là: 

• Dây thanh quản bị tổn thương.
• Hội chứng chảy dịch mũi sau gây kích ứng cổ họng.
• Các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm phổi, ho gà và viêm thanh khí phế quản cấp (bệnh Croup).
• Các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như thuyên tắc mạch phổi và suy tim.
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

Đối tượng nào cũng có nguy cơ bị ho nhưng những đối tượng được nhắc tới sau đây sẽ có nguy cơ mắc bệnh ho cao: 

• Những người có thói quen hút thuốc lá, thuốc lá điện tử, hay sử dụng các chất kích thích. 
• Người đã từng mắc các bệnh mãn tính, nhất là những bệnh liên quan tới phổi và hệ thần kinh. 
• Người bị dị ứng
• Trẻ em do hệ miễn dịch còn yếu kém, chưa hoàn thiện dễ mắc phải các bệnh về hô hấp. 
• Người già do hệ thống hô hấp và hệ miễn dịch suy giảm
• Những người thường xuyên tiếp xúc hoặc làm việc trong các nhà máy hạt nhân, mỏ than, hóa chất,... 

Bệnh ho có những triệu chứng đặc trưng như những cơn ho ngắn hoặc kéo dài và dai dẳng khiến bệnh nhân có cảm giác đau rát và ngứa tại vùng họng. Người bệnh có thể dễ dàng nhận biết bệnh ho thông qua các triệu chứng nổi bật sau: 

Ho gà

Đây là căn bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Ho gà dễ lây nhiễm qua nước bọt hoặc dịch tiết. 

Khi mắc ho gà, người bệnh sẽ có những cơn ho dữ dội kéo dài và khó kiểm soát. Các cơn ho gây áp lực lên lồng ngực gây đau đớn và mệt mỏi. Trong một số trường hợp xuất hiện các triệu chứng vùng bụng co thắt. 

Bệnh ho gà còn có một số triệu chứng khác như: môi tím tái, mặt đỏ bừng, mắt sưng và chảy nước mắt, khó thở, sốt nhẹ, tiếng ho và tiếng hít thở như gà gáy. 

Ho khan

Ho khan là tình trạng rối loạn đường hô hấp, khi ho không kèm theo chất nhầy hoặc đờm do cảm cúm, cảm lạnh, hen suyễn, trào ngược dạ dày, ung thư phổi, dị ứng, nhiễm virus. 

Bệnh nhân khi bị ho khan sẽ có những triệu chứng như đau họng, thở khò khè, khó thở, mất giọng. Bệnh ho khan kéo dài nếu không được điều trị có thể biến chứng thành viêm thanh quản, ung thư vòm họng hoặc nhiễm trùng tai,... 

Ho có đờm

Đây là tình trạng khi ho bật ra dịch của dịch hô hấp, dịch có màu trong hoặc dịch đặc, màu trắng hoặc màu vàng, nâu, xanh,... 

Các triệu chứng bệnh đi kèm như: Các cơn ho xuất hiện chất nhầy, đờm, người mệt mỏi, sổ mũi, cảm giác thấy có chất dịch chảy mũi sau, tức ngực, khó thở, nghẹt thở,.. 

Nguyên nhân gây bệnh ho có đờm đó là cảm cúm, cảm lạnh, viêm họng, viêm phế quản, hen suyễn, viêm xoang, ung thư phổi,... 

Ho ra máu

Ho ra máu cảnh báo cơ thể mắc một số bệnh lý về đường hô hấp ở mức nguy hiểm. Lượng máu ho ra nhiều hay ít sẽ phụ thuộc vào tình trạng bệnh. Người bệnh sẽ gặp các triệu chứng như mệt mỏi, ho ra máu hoặc máu chảy từ mũi, miệng, trong máu có thêm chất đờm. 

Nguyên nhân gây ho ra máu có thể do mắc bệnh lao phổi (kèm theo sốt nhẹ, sụt cân), ung thư phổi, nhiễm trùng đường hô hấp hoặc giãn phế quản.

Ho cảm lạnh

Nguyên nhân gây ho cảm lạnh do virus gây nên. Thông thường, người bệnh sẽ kèm theo các triệu chứng như: Ho ra chất dịch nhầy, sổ mũi, sốt nhẹ, người mệt mỏi, sốt nhẹ, ngứa họng, viêm họng. 

Như đã đề cập ở trên, ho là một cơ chế quan trọng làm sạch các chất bài tiết từ đường thở và có thể hỗ trợ phục hồi sau nhiễm các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác. Vì thế các cơn ho thường kéo dài khoảng 3 ngày và không kèm theo các triệu chứng ho ra máu, đau tức ngực, nôn ói,... sẽ không gây nguy hiểm. 

Những nếu tình trạng bệnh kéo dài trên 3 tuần và kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và cần điều trị ngay. Cơn ho do cảm cúm thông thường nếu không được điều trị kịp thời cũng có thể gây ra biến chứng nguy hiểm. 

Một số biến chứng nguy hiểm đó là:

• Mất ngủ: Ho dai dẳng khiến người bệnh mất ngủ, mệt mỏi toàn thân, suy sụp tinh thần.
• Tiêu hóa: Ho dai dẳng có thể khiến người bệnh có cảm giác buồn nôn, thậm chí là nôn ói. 
• Tai mũi họng: Ho nhiều gây kích thích, tổn thương cổ họng gây đau khi nhai nuốt, chán ăn. 
• Phổi: Ho nhiều có thể gây ra tràn khí màng phổi, vỡ phế nang,...
• Tim mạch: Ho có thể gây ra các cơn đau tim, tăng huyết áp, vỡ mạch máu ở kết mạc mắt,... 
• Gãy xương sườn: Với những trường hợp bị bệnh loãng xương, ho dai dẳng có thể gây gãy xương sườn. 
• Một số biến chứng khác: Người bệnh có nguy cơ bị tụ máu thành bụng, sinh non, tiểu són, thoát vị bẹn, són phân, ngất xỉu. 

Do đó, để tránh những biến chứng nguy hiểm trên, mọi người cần chủ động tới bệnh viện để thăm khám và điều trị kịp thời.

Ho là bệnh lý dễ chẩn đoán, chúng ta có thể dựa theo các triệu chứng lâm sàng. Nếu ho kéo dài dưới 2 tuần là tình trạng ho cấp tính, thường do cảm cúm gây ra. Tuy nhiên, nếu ho kéo dài trên 3 tuần kèm theo tình trạng tức ngực, khó thở, thể trạng suy nhược, thậm chí ho ra máu thì cần thực hiện thêm một số xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân. Chẳng hạn:

• Chụp X-quang phổi để phát hiện các tổn thương trong phế quản và phổi. 
• Tiến hành xét nghiệm AFB bằng cách lấy một mẫu đờm để gửi tới phòng thí nghiệm nhằm phân tích - xác định nguyên nhân bị nhiễm trùng. Xét nghiệm AFB thường được chỉ định cho các bệnh nhân nghi ngờ bị lao phổi.
• Đo hô hấp bằng cách cho bệnh nhân thở vào, thở ra bằng một ống gắn với máy để giúp xác định đường thở có bị tắc nghẽn hay không. Cách xét nghiệm này thường được chỉ định cho bệnh nhân bị hen suyễn hoặc khí phế thủng. 

Dựa theo các triệu chứng cụ thể, cộng thêm kết quả xét nghiệm chuẩn xác, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và lên phác đồ điều trị cho từng bệnh nhân.

Với những trường hợp bệnh nhẹ, ho có thể tự khỏi sau vài ngày nếu áp dụng một số biện pháp chăm sóc tại nhà. 

Còn với các trường hợp ho mãn tính, nặng, bệnh nhân cần thăm khám bác sĩ để nhờ tới các biện pháp điều trị chuyên sâu. 

Khi xác định được nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh lý và tình trạng sức khỏe của người bệnh, các bác sĩ sẽ xem xét và áp dụng một số biện pháp điều trị dưới đây: 

Mẹo dân gian

Mẹo dân gian trị ho tại nhà là phương pháp được nhiều người lựa chọn bởi sự an toàn, lành tính, dễ thực hiện và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ áp dụng cho những người bị ho cấp tính, ho do cảm cúm, viêm phế quản cấp hoặc bệnh lý liên quan tới đường hô hấp ở mức độ nhẹ. 

Bạn có thể áp dụng cách mẹo dưới đây:

• Lê chưng đường phèn: Chuẩn bị 1 quả lê, 20g đường phèn, 1 muỗng kỷ tử. Lê rửa sạch, cắt bỏ một phần đầu ở quả lê rồi dùng muỗng nạo bớt phần lõi bên trong. Cho đường phèn và kỷ tử vào bên trong lõi quả lê, đậy nắp lê vừa cắt và cho tất cả vào nồi hấp cách thủy trong 1h. Dùng 2 - 3 lần/ngày và liên tục trong 3 - 5 ngày để cải thiện cơn ho. 
• Hoa đu đủ đực: Chuẩn bị 15-20g hoa đu đủ đực tươi, 2 muỗng cà phê mật ong. Rửa sạch hoa đu đủ, sau đó ngâm hoa trong nước muối loãng khoảng 10 phút rồi vớt ra để ráo. Cho hoa đu đủ đực vào chén, thêm mật ong rồi cho chén vào nồi chưng. Sau khi chưng, lấy chén hoa đu đủ đực mật ong ra, nghiền nát, lọc lấy nước. Uống mỗi ngày.

• Lá trầu không: Chuẩn bị 10 lá trầu không, 1 củ gừng già. Rửa sạch 2 nguyên liệu này, gừng thái lát mỏng. Gừng và trầu không giã nát rồi ngâm với 300ml nước sôi để khoảng 30 phút sau đó lọc lấy nước, có thể thêm một chút muối trắng. Uống 1 lần/ngày từng ngụm nhỏ.
• Chữa ho bằng lá hẹ: Thành phần gồm có 1 nắm lá hẹ, 2 - 3 thìa mật ong (hoặc đường phèn). Lá hẹ rửa sạch, cắt khúc, cho vào bát trộn đều mật ong. Hấp cách thủy trong vòng 15 phút. Ăn hàng ngày để bệnh ho được cải thiện. 
• Mật ong: Chuẩn bị mật ong, gừng, chanh. Rửa sạch gừng, cạo bỏ vỏ rối thái thành từng sợi nhỏ cho vào cốc. Hãm cùng nước nóng, để nguội rồi hòa thêm 3 thìa mật ong và ½ quả chanh. Khuấy đều và uống hàng ngày. 

Thuốc điều trị ho

Thông thường với những người ho mãn tính, ho nặng , ho nhiều gây tổn thương niêm mạc phế quản. Dựa vào nguyên nhân gây bệnh, các bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc như sau: 

• Trường hợp bị ho do kích ứng, sổ mũi kèm dịch trắng: Loại thuốc được chỉ định đó là thuốc kháng histamin, thuốc chống sung huyết. 
• Ho do hen suyễn: Các loại thuốc được chỉ định giúp giảm viêm nhiễm và giúp đường thở thông thoáng hơn. Thuốc thường ở dạng xịt. 
• Người bệnh ho do nhiễm khuẩn: Thuốc được chỉ định giúp kháng khuẩn, sạch ho, giảm ho. 
• Thuốc giảm ho và ức chế cơn ho: Bác sĩ có thể kê thêm Dextromethorphan, Codein,… để ức chế cơn ho.
• Thuốc tan đờm: Một số loại thuốc như Carbocystein, Bromhexin, Eprazinon, Acetylcystein, Ambroxol,…

Bên cạnh đó, người bệnh được chỉ định sử dụng thêm nước muối để rửa mũi, kháng khuẩn và giảm dịch nhầy. Mặc dù thuốc tây y có tác dụng trị nhanh các triệu chứng bệnh nhưng thường gây ra một số tác dụng phụ ảnh hưởng tới công việc và sinh hoạt. Vì thế, mọi người cần tuân thủ tuyệt đối sự hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý mua thuốc và sử dụng tại nhà. 

Thuốc đông y

Đông y là một trong những phương pháp được nhiều người lựa chọn bởi sự an toàn, lành tính, điều trị bệnh tận gốc. Ngoài ra, thuốc nam còn có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề kháng cho người bệnh, ngăn ngừa một số biến chứng nguy hiểm. 

Bạn có thể áp dụng một số bài thuốc đông y trị ho như sau:

• Bài thuốc Đông y trị ho có đờm, ho dai dẳng: Chuẩn bị các nguyên liệu: 8g thảo khương 8g, Thổ bối mẫu 10g, dương cửu 16g, sinh khương 5g, huyền sâm 12g, trần bì 10g, tang diệp 20g, cam thảo bắc 12g, phục linh 10g, nam dương sâm 16g, sa sâm 12g, bạch dược 16g. Rửa sạch các loại nguyên liệu trên và cho vào nồi sắc cùng 500ml nước trong vòng 1h ở lửa nhỏ. Sau đó chắc lấy nước cốt, hòa thêm một ít nước mát và chia thuốc thành 3 phần, uống hết trong ngày. Kiên trì sử dụng trong vòng 1 tháng sẽ giúp giảm các triệu chứng ho do có đờm gây ra.
• Bài thuốc Nam  trị các chứng ho do cảm lạnh gây nên: Các nguyên liệu gồm có độc diệp thảo 12g, thiên niên kiện 10g, tục huyền 12g, ngũ mai tử 10g, mã kế 16g, vỏ quế 8g, đương quy 16g, xà hưu thảo 12g, bạch cự 10g, khương giới 16g, cát cánh 16g, giao đằng 16g, cam thảo 12g, xương bồ 16g. Rửa sạch các nguyên liệu trên rồi cho vào nồi sắc cùng 3 bát nước to trong vòng 45 phút. Khi thấy nước cạn còn khoảng 1 bát thì tắt bếp. Chia thuốc thành 3 phần và sử dụng trong ngày. Mỗi ngày sắc 1 thang, kiên trì áp dụng trong vòng 1 tháng để cải thiện các triệu chứng. 
• Bài thuốc trị ho ngứa cổ, ho khan: Bài thuốc gồm các thành phần xương bồ 12g, liên kiều 12g, thiên môn 16g, trần bì (vỏ quýt) 10g, mạch môn 12g, tía tô 16g, ngân hoa 10g, cỏ mực 20g, tang diệp 20g. Các nguyên liệu trên rửa sạch cho các nguyên liệu vào nồi đun cùng 500ml nước ở lửa nhỏ trong vòng 30 phút rồi tắt bếp. Chia thuốc thành các phần và uống hết trong ngày. 

Thuốc Đông y sử dụng các thành phần thảo dược tự nhiên có dược tính cao, an toàn và có thể chữa khỏi bệnh ho nếu mọi người kiên trì sử dụng thuốc trong một thời gian. 

Để phòng ngừa bệnh ho, các ban cần lưu ý một số điều dưới đây: 

• Ho nên ăn gì? Người bệnh cần tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C vào các bữa ăn hàng ngày để tăng cường sức đề kháng, nâng cao hệ miễn dịch. Một số loại thực phẩm giàu vitamin C như cam, bưởi, xoài, dứa, cam, chanh, rau xanh…
• Tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu kẽm như sò, ngao, củ cải trắng,... để nâng cao sức khỏe.
• Nên ăn những loại thức ăn mềm và lỏng để tránh đau khi nuốt. 
• Uống đủ 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày. 
• Tránh ăn các loại thực phẩm cay nóng, chiên xào, nhiều dầu mỡ, đồ uống quá lạnh, rượu bia, đồ uống có ga, đồ uống chứa chất kích thích,...
• Giữ ấm cơ thể vào các thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết lạnh. 
• Tránh xa các tác nhân có khả năng kích ứng và gây ra ho như khói bụi, nấm mốc, lông động vật, phấn hoa,...
• Hạn chế tình trạng tắm khuya hoặc tắm nước quá lạnh.
• Tăng cường tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức đề kháng và giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.