Kỳ thảo nữ nhân Đỗ Minh Đường: Nữ lương y duy nhất của dòng họ phát triển bài thuốc phụ khoa (Kỳ 1)

Thấm thoát đã 150 năm trôi qua, bài thuốc chữa bệnh phụ khoa gia truyền của nhà thuốc chúng tôi đã giúp hàng trăm chị em phụ nữ khỏi bệnh. Và để có được bài thuốc hiệu quả như vậy là cả một câu chuyện dài kể từ thời kháng chiến cho đến thời bình hiện nay. Nhằm giúp mọi người có cái nhìn tổng quát hơn về bài thuốc này, chúng ta sẽ cùng quay ngược thời gian trở về hơn 1 thế kỷ trước để tiếp cận tường tận toàn bộ quá trình ra đời bài thuốc. Mời các bạn đón đọc!

Nỗi lòng của nữ thanh niên xung phong trẻ tuổi trong những năm tháng bom đạn

Chúng ta vẫn thường nói với nhau rằng tuổi đôi mươi là thời điểm đẹp nhất của đời người con gái. Ở thời hiện tại, ở độ tuổi ấy, các cô gái tự do được làm những điều mình muốn miễn sao không vi phạm pháp luật; được hòa bình vào cuộc sống hiện đại với những cuộc vui chơi, tụ tập; được ngồi trên ghế giảng đường đại học để có một thời sinh viên đáng nhớ; hay được bươn trải ngoài xã hội để tích lũy kinh nghiệm,…

Thế nhưng, ngược dòng thời gian trở về những năm kháng chiến chống thực dân Pháp và Mỹ, những cô gái trẻ tuổi mới 20 cũng có một cuộc sống sôi nổi không kém. Nhưng thay vì sôi nổi, tấp nập với chốn đô thị phồn hoa, họ lại ngày ngày đối mặt với tiếng thét đau đớn của đồng đội bị thương hay tiếng bom, tiếng súng rền vang mỗi ngày.

Năm 1957, cô gái trẻ Đỗ Thị Hiển khi ấy mới tròn 24 tuổi đã tạm rời xa quê nhà Hà Nam để lên đường tham gia đội thanh niên xung phong (TNXP) ở một số tỉnh miền núi phía Bắc. Tuy có vóc người nhỏ nhắn nhưng cô gái ấy không hề yếu đuối. Trên những tuyến đường bị lở vì bom đạn, Đỗ Hiển không quản khó khăn, vất vả mà không pha khuân vác, bê vật nặng để thực hiện nhiệm vụ san đường, lấp hố bom nhằm đảm bảo thông đường cho đoàn xe kháng chiến, cho bộ đội hành quân.

Một khi đã xác định tham gia đội TNXP, tham gia kháng chiến, điều đó có nghĩa tính mạng của mọi người luôn trong tình trạng “ngàn cân treo sợi tóc”, có thể chết bất cứ lúc nào. Nhưng với tinh thần yêu nước bất diệt cùng chí kiên cường, chẳng ai nao núng sợ hãi, tất cả quyết đồng cam cộng khổ và vẫn cất cao tiếng hát yêu đời.

Nhớ lại thời gian đó, cụ Đỗ Hiển đã từng nói với chúng tôi rằng: “Thời đó khổ lắm mấy đứa ạ, làm gì được ăn ngon mặc đẹp như bây giờ. Cuộc sống mỗi ngày qua đi với củ sắn, củ khoai, hiếm khi mới được bữa ăn tử tế nhưng chẳng ai kêu than trách phận gì cả. Ngày nay các cháu được nghe nhạc ca sĩ hát mỗi ngày, nhưng thời đó chúng tao chỉ nghe thấy tiếng bom, tiếng đạn thôi”.

Trở thành “thần y tái thế” giữa núi rừng đầy bom đạn

Vốn sinh ra và lớn lên trong một gia đình đã có 3 đời làm nghề chữa bệnh cứu người, ngay từ khi còn nhỏ, Đổ Hiển đã được tiếp xúc với đủ các loại dược liệu tự nhiên. Chính nhờ những bài giảng của cha ông, nhờ những lần được chứng kiến cha ông hành nghề chữa bệnh, Đỗ Hiển đã tích lũy được vốn liếng lớn về kiến thức y học.

Nhờ đó, trong suốt thời gian ở đội TNXP, cô không chỉ hoạt động tích cực trong việc san đường, lấp hố bom mà còn tham gia cứu thương cho đồng đội. Ngay tại chiến trường khốc liệt, cô gái trẻ đã vận dụng tốt mọi kiến thức về y học của mình để sơ cứu, băng bó vết thương cho đồng đội. Những vết thương do bom đạn chẳng hề nào khiến cô sợ hãi.

Hơn nữa, với cuộc sống khó khăn nơi rừng sâu nước độc, không biết bao nhiêu chiến sĩ đã phải hứng chịu những đau đớn, khó chịu do mắc các bệnh liên quan đến xương khớp, mề đay, dị ứng, sốt rét, nấm tay chân và nhiều vấn đề khác. Trong hoàn cảnh ấy, cô gái nhỏ bé Đỗ Hiển đã áp dụng tốt các bài thuốc thảo dược đơn giản theo đúng công thức từ cha ông chỉ dạy để chữa bệnh cho mọi người.

Chính nhờ những phút chữa bệnh cứu người của mình, lương y Đỗ Hiển khi ấy được nhiều người gọi vui với tên gọi là “thần y tái thế”. Cô đã giúp nhiều chiến sĩ chiến thắng lại bệnh tật để có thêm sức khỏe, có thêm tinh thần. 

Tâm sự của các cô gái trẻ phải “ăn sương ngủ rừng”, sống không biết đến ngày mai ra sao

Là phận gái nơi chiến trường, phải sống trong rừng sâu, thiếu thốn đủ mặt về điều kiện sinh hoạt đã khiến nhiều nữ TNXP “đứng ngồi không yên” với những căn bệnh liên quan đến vùng kín như viêm âm đạo. 

“Bệnh phụ khoa là điều khó tránh khỏi trong hoàn cảnh ấy. Nước sạch không có rồi suốt ngày phải vượt suối vượt đèo vất vả rồi cả những lúc lội bụi nữa khiến vùng kín của chị em khó có thể khỏe mạnh được. 

Nhưng thời đó làm gì có thuốc đặt tử tế, làm gì có điều kiện nằm bệnh viện hay có nhiều thời gian nghỉ ngơi chăm sóc sức khỏe như ngày nay. Chúng tôi có khi chẳng quản ngày đêm phải di chuyển liên tục cùng đoàn kháng chiến thì lấy đâu ra thì giờ mà quan tâm đến sức khỏe của mình. Vậy là theo thời gian, bệnh ở vùng kín cứ nặng thêm thôi”, cụ Hiển chia sẻ với con cháu của mình.

Muôn đời vẫn vậy, nhiều chị em mắc bệnh vùng kín, bệnh phụ khoa vẫn có thói quen giấu kín và không muốn tiết lộ cho người khác. Các nữ TNXP thời xưa cũng thế thôi. Họ chấp nhận âm thầm chịu đựng, có chăng họ chỉ chia sẻ với những đồng đội thân thiết. 

Chỉ đến khi được chứng kiến Đỗ Hiển thể hiện tài năng y thuật của mình, họ mới bắt đầu “nhỏ to” tâm sự nỗi lòng của mình với hy vọng có thể thoát khỏi bệnh.

Đêm đêm mất ngủ vì lời “cầu cứu” của đồng đội

Cùng là phận con gái nên đương nhiên cô gái trẻ Đỗ Hiển hiểu rõ tâm tư cũng như những nỗi phiền muộn của các nữ đồng nghiệp khi nhắc đến căn bệnh phụ khoa. Vậy là trong tâm trí của mình, Đỗ Hiển luôn thôi thúc bản thân phải làm sao tìm ra cách giúp các chị em an tâm phục vụ chiến đấu mà không bị gánh nặng bệnh tật ám ảnh lên người.

Cứ như vậy, bao đêm người con gái ấy mất ngủ không chỉ bởi vì tiếng bom đạn mà đơn giản vì lời “cầu cứu” của các nữ đồng đội. Dẫu biết sẽ rất khó khăn, nhưng cô gái trẻ đặt quyết tâm nhất định phải làm được.

Vậy là giữa chốn núi rừng, giữa màn đêm dày đặc bao phủ, Đỗ Hiển bình tâm lục lại trí nhớ của mình, nhớ về những bài giảng của cha, nhờ về những ngày cùng cha đi hái thảo dược để bắt đầu mường tượng trong đầu bài thuốc trị bệnh phụ khoa cho chị em.

Không quản vất vả tìm kiếm dược liệu, chế thành bài thuốc chữa bệnh phụ khoa cho các nữ TNXP

Sau khi nhớ về những bài giảng của cha, Đỗ Hiển ghi chép lại cẩn thận tên các loại dược liệu có thể được sử dụng để bào chế thành thuốc chữa bệnh phụ khoa. “Mỗi loại cây cỏ trong tự nhiên đều có thành phần dược tính nhất định. Nếu chúng ta biết cách sử dụng, chúng ta có thể biến nó thành một bài thuốc hữu hiệu giúp đánh bại bệnh tật”, đó là lời cụ Đỗ Minh Tôn đã từng nói với lương y Đỗ Hiển. 

Bởi vậy, trên mỗi tuyến đường di chuyển cùng đoàn kháng chiến từ vùng rừng núi này sang vùng rừng núi khác, hễ gặp cây thuốc quý nào, cô lại nhanh tay thu hái và mang theo bên người phòng trường hợp cần sử dụng đến.

Hay những lúc súng gừng nổ, bom ngừng rơi, nữ lương y lại dành thời gian “khám phá” nơi đóng quân của toàn đội với hy vọng tìm kiếm được nhiều loại dược liệu tốt. May mắn thay, tại vùng rừng núi phía bắc, cô gái đã vô tình tìm thấy 2 loại dược liệu được xem là thành phần chủ chốt trong các bài thuốc Nam chữa bệnh phụ khoa hiện nay, đó chính là trinh nữ hoàng cung và sa sàng tử.

Theo như kiến thức được cha ông truyền lại, trinh nữ hoàng cung chính là thảo dược thường được hoàng hậu vua chúa khi xưa sử dụng để gìn giữ nhan sắc và cải thiện cảm xúc chốn phòng the. Nhớ được điều đó, nữ lương y Đỗ Hiển ngay lập tức ứng dụng nó vào bài thuốc của mình.

Hơn nữa, trong các trang sách y học cổ mà cô từng đọc có từng đọc, cả thảo dược trinh nữ hoàng cung lẫn sa sàng tử đều có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm và sát trùng cực tốt. Có lẽ bởi vậy mà từ lúc còn ở nhà, cô thường xuyên thấy cha mình sử dụng 2 nguyên liệu này cho bài thuốc trị bệnh vùng kín.

Bằng sự lanh lợi và trí thông minh của mình, nữ lương y bắt tay vào việc kết hợp vị đắng chát của trinh nữ hoàng cung với vị cay nồng, có tính ấm của sa sàng tử để cho ra bài thuốc giã nát trị ngứa vùng kín cho chị em. Để đảm bảo an toàn, chính bản thân Đỗ Hiển đã thử nghiệm bài thuốc này trước khi đưa chúng cho các nữ TNXP khác. Chỉ đến khi dám chắc về mức độ hiệu quả của bài thuốc, nữ lương y mới tự mình hướng dẫn chị em sử dụng.

Vậy là trong những nghỉ ngơi, hay bất cứ thời gian rảnh nào, cô lại kéo chị em ra một góc và tỉ mẩn hướng dẫn họ cách vệ sinh hoặc xông vùng kín bằng bài thuốc tự chế. Nhờ đó, không ít chị em đã thoát khỏi căn bệnh phụ khoa sau một thời gian dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn của lương y Đỗ Hiển. 

Tuy nhiên, điều bất cập mà chính bản thân nữ lương y nhận thấy là việc dùng thuốc ngâm rửa vùng kín chỉ hiệu quả với những trường hợp chị em mới chớm bệnh. Còn đối tượng bị viêm nhiễm phụ khoa nặng, việc sử dụng thuốc chưa có hiệu quả. Chính vì thế, nữ lương y lại bắt tay vào công cuộc nghiên cứu, tìm tòi để hoàn thiện thêm nữa bài thuốc. 

Nhưng chung quy lại, chúng ta có thể thấy Đỗ Hiển chính là người con gái có công lớn khi hình thành nên bài thuốc chữa bệnh phụ khoa gia truyền của nhà thuốc chúng tôi. Tuy ở giai đoạn này, bài thuốc mới sơ khai nhưng nó cũng đủ giúp cho nhiều nữ TNXP thời ấy khỏi bệnh phụ khoa.

Mời các bạn đón đọc tiếp “Bài thuốc Phụ khang Đỗ Minh: Thời bình lặp lại và hành trình hoàn thiện bài thuốc của nữ lương y (Kỳ 2)” tại đây.

XEM THÊM:

• Nhà thuốc Đỗ Minh Đường đồng hành cùng Đài truyền hình Hà Nội tư vấn về bệnh phụ khoa