Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách chữa

Đặt lịch hẹn

×

Lương Y Đỗ Minh Tuấn

Phòng chẩn trị YHCT Đỗ Minh Đường – Cơ sở Hà Nội

Đặt lịch

Theo thống kê của ngành xương khớp Việt Nam, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chiếm đến 17% những người trên 60 tuổi. Biến chứng nguy hiểm nhất là mất khả năng lao động, teo cơ. Vậy, thoát vị đĩa đệm thắt lưng có nguyên nhân từ đâu, triệu chứng bệnh ra sao và cách điều trị bệnh như thế nào?

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là gì?

Thoát vị đĩa đệm cột sống là gì? Thoát vị đĩa đệm cột sống lưng là tình trạng nhân nhầy ở đĩa đệm giữa các đốt sống bị thoát ra khỏi những thớ sợi bao quanh ở bên ngoài. Nói cách khác, đó là tình trạng đĩa đệm bị ép đến mức lồi ra, lệch ra hẳn vị trí bình thường và làm chèn ép lên tủy sống hay rễ thần kinh.

Các bác sĩ cho biết, cột sống lưng có 5 đốt, bất kỳ đoạn nào của cột sống cũng có thể bị thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, đĩa đệm giữa đốt cột sống L4 – L5 và L5 – S1 (S1 là đốt sống đầu tiên của đốt sống cùng) là 2 vị trí thường bị thoát vị nhất. Đây chính là vùng thấp nhất của lưng hay còn gọi là vùng thắt lưng. 

Thoát vị đĩa đệm L4 – L5, L5 – S1 thường xảy ra là bởi vì vị trí này được coi là bản lề của cột sống lưng. Nơi phải chịu đựng sức ép lớn của trọng lượng cơ thể. Vì vậy, mà tại những vị trí này thường dễ xảy ra các tổn thương hơn so với các vùng lưng trên. 

Đĩa đệm khi thoát khỏi vị trí cố định ban đầu sẽ chèn ép lên dây thần kinh tọa, gây ra các chứng đau đớn ở vùng thắt lưng và lan dần xuống mông, chân. Lâu dần nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm như: không tự chủ được việc đại tiểu tiện, teo cơ từ đó làm hạn chế vận động, liệt và tàn phế.

Biểu hiện thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Bằng việc quan sát các biểu hiện bất thường của cơ thể, đặc biệt là ở vùng lưng, bạn có thể đoán biết khả năng mình bị mắc chứng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Theo đó, bệnh lý này gây ra những biểu hiện lâm sàng rất dễ nhận biết. Cụ thể như sau:

Triệu chứng lâm sàng:

• Biểu hiện ở giai đoạn đau lưng cấp tính: Người bệnh sẽ thấy những cơn đau nhức lặp đi lặp lại nhiều lần, ban đầu cường độ đau chỉ ở mức âm ỉ, sau đó có thể gia tăng lên mức độ nghiêm trọng hơn. Những đối tượng là vận động viên thể thao, công nhân bốc vác, nông dân… sẽ dễ mắc bệnh và gặp các triệu chứng này hơn. Đặc biệt là vào thời điểm giao mùa, thời tiết chuyển lạnh, mưa rét, ẩm ướt, tần suất đau nhức có thể xuất hiện gia tăng.
• Dấu hiệu ở giai đoạn chèn ép rễ thần kinh: Không chỉ đau ở vị trí đĩa đệm cột sống thắt lưng bị thoát vị mà người bệnh còn cảm thấy cơn đau lan xuống phía dưới đốt sống kéo tới vùng mông, sau đùi, cẳng chân và bàn chân. Ngay cả khi vận động cúi, vươn người, ngồi xổm hoặc ho, người bệnh đều cảm thấy đau nhói hoặc đau dữ dội tại các vùng kể trên.

Đau lưng là biểu hiện bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Triệu chứng cận lâm sàng: Các triệu chứng lâm sàng có thể quan sát dễ dàng bằng mắt và cảm giác còn triệu chứng cận lâm sàng phải được xác định bằng việc thăm khám, chụp X quang, cộng hưởng từ MRI. Trên hình ảnh phim chụp, bác sĩ dễ dàng quan sát thấy khối đĩa đệm tổn thương bị nhô ra phía sau của bờ thân đốt sống, có thể chèn ép vào các rễ thần kinh. Ngoài ra còn có các dấu hiệu như: Bề mặt sụn, màng hoạt dịch, đường cong sinh lý của cột sống bị cong vẹo, biến đổi.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một bệnh tiêu biểu về xương khớp. Do đó, các nguyên nhân hình thành bệnh sẽ là những tác động ảnh hưởng tới hệ xương khớp của cơ thể nói chung và cột sống nói riêng.

• Yếu tố tuổi tác: Trong độ tuổi từ 25-45, cột sống bắt đầu có dấu hiệu thoái hóa, sự đàn hồi của đĩa đệm không còn tốt như trước. Khi tuổi càng cao, đĩa đệm càng thoái hóa, không còn độ dẻo dai, đàn hồi đồng thời các vòng sụn bên ngoài bị xơ hóa, rạn nứt, nhân nhày khô lại.
• Gặp chấn thương trong sinh hoạt hay lao động: Trong cuộc sống hàng ngày, dù làm bất cứ ngành nghề nào, bạn cũng có thể có nguy cơ gặp phải các chấn thương gây ảnh hưởng tới cột sống như tai nạn giao thông, tai nạn lao động.
• Làm việc sai tư thế trong thời gian dài: Nhiều người có thói quen xấu trong quá trình làm việc, đặc biệt là khi mang vác vật nặng, ngồi làm việc văn phòng hàng ngày. Khi bạn làm sai tư thế, không nhấc vật nặng từ từ lên mà đứng thẳng, cúi xuống bê vật nặng sẽ khiến cột sống thắt lưng phải chịu một sức ép lớn, từ đó dẫn tới các bệnh lý nghiêm trọng về xương khớp, trong đó có thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng.

• Di truyền: Dù không phổ biến nhưng yếu tố di truyền cũng là một trong những yếu tố gây bệnh. Điều này đã được một số nghiên cứu chứng minh và kết luận nếu có cha, mẹ bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thì khả năng con cái cũng mắc bệnh này là khá cao.
• Bệnh xương khớp bẩm sinh: Các bất thường bẩm sinh như: Cong vẹo cột sống, khuyết eo cột sống, nứt đốt sống, trượt cột sống… từ khi sinh ra khiến trẻ lớn lên có nguy cơ mắc các bệnh lý xương khớp, cột sống, trong đó có thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng.

Bên cạnh đó, có một số đối tượng cũng dễ mắc bệnh lý này do thể trạng cơ thể đó là phụ nữ mang thai, người béo phì, người nghiện thuốc lá hoặc rượu, bia.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Khi nghi ngờ bản thân có những dấu hiệu của thoát vị đĩa đệm, người bệnh nên sớm tới các bệnh viện, cơ sở y tế để được thăm khám, chữa trị. Tại đấy, bác sĩ sẽ hỏi thăm bệnh nhân về các biểu hiện lâm sàng. Một người được đưa nghi là bị thoát vị khi xuất hiện 4 trong số 6 triệu chứng lâm sàng sau:

• Có yếu tố chấn thương.
• Có cảm giác đau ở cột sống thắt lưng. Sau đó, cơn đau lan rộng ra vùng rễ, dây thần kinh hông to.
• Cơn đau tăng mạnh khi ho, hắt hơi…
• Nếu nghiêng người sang một bên sẽ làm cột sống bị vẹo nhưng lại có thể giảm bớt cảm giác đau. 
• Có dấu hiệu chuông bấm.
• Dấu hiệu Lasègue. 

Sau khâu chẩn đoán lâm sàng là chẩn đoán hình ảnh. Bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện một số biện pháp chụp chiếu sau đây: 

• Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang không cho phép bác sĩ đưa ra kết luận một người có bị thoát vị đĩa đệm hay không. Tuy nhiên, dựa vào một số hình ảnh như lệch vẹo cột sống, mất ưỡn cột sống… bác sĩ sẽ có thể gián tiếp xác định được tình trạng của các đĩa đệm, có bị thoát vị không và thoát vị ở đâu.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp cộng hưởng là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh tân tiến nhất hiện nay. Hình ảnh MRI sẽ cho thấy chi tiết các vấn đề bất thường của cột sống. Bác sĩ sẽ xác định được vị trí và hình thái của đĩa đệm bị thoát vị. Trong tất cả các loại hình chẩn đoán, chụp cộng hưởng từ là hình thức có giá trị, độ tin cậy tốt nhất. 
• Chụp cắt lớp vi tính: Thường được chỉ định thay thế cho chụp MRI. Phương pháp này được thực hiện kết hợp với chụp bao rễ cản quang. Hình ảnh thu được sẽ cho phép bác sĩ xác định chính xác vị trí thoát vị, mức độ chèn ép của đĩa đệm lên các dây thần kinh. 

Các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Hiện nay, có nhiều biện pháp điều trị bệnh, nhưng biện pháp được nhiều người áp dụng nhất vẫn là điều trị bằng Tây y, điều trị bằng Đông y, điều trị bằng vật lý trị liệu.

Điều trị bằng Tây y

Liệu pháp chính trong áp dụng Tây y điều trị thoát vị đĩa đệm lưng là điều trị nội khoa và điều trị ngoại khoa.

• Điều trị bằng nội khoa: Chủ yếu dùng những loại thuốc giảm đau, chống viêm, chống sưng.  Các loại thuốc thường được áp dụng là thuốc chống viêm không chứa steroid, steroid đường uống prednison hoặc methyprednisolone, thuốc tiêm màng cứng cortisone, thuốc giãn cơ,…
• Điều trị bằng ngoại khoa:  Biện pháp chủ yếu là áp dụng kéo giãn, nắn chỉnh cột sống, phẫu thuật và kết hợp vật lý trị liệu. Các biện pháp này đều mang đến hiệu quả rất cao nhưng khá tốn kém vì thế không phải ai cũng có đủ tài chính để tiến hành.

Chữa thoát vị đĩa đệm cột sống bằng thuốc Đông y

Các bài thuốc Đông y từ trước đến nay vẫn luôn được biết đến là phương pháp chữa bệnh hiệu quả. Đó đều là những bài thuốc được kết hợp từ những loại thảo dược quý trong tự nhiên, rất an toàn đối với cơ thể và hạn chế nguy cơ phát bệnh ở mức tối đa.

Tùy theo từng tình trạng bệnh mà có những bài thuốc Đông y khác nhau để chữa khác nhau. Ví dụ người bị bệnh ở thể Hàn thấp dùng bài thuốc Phụ Tử Ma Hoàng Quế Chi Thang gia vị còn người bệnh Phong thấp hay thấp nhiệt dùng Độc Hoạt Ký Sinh Thang.

Tác dụng của những bài thuốc Đông y thường lâu phát huy nhưng hiệu quả cao và an toàn, do đó nếu bệnh nhân lựa chọn phương pháp này cần kiên trì thực hiện theo.

Điều trị bằng vật lý trị liệu

Biện pháp vật lý trị liệu thường sẽ kết hợp với một trong các phương pháp trên sẽ cho kết quả tốt hơn.

• Bài tập vật lý trị liệu: Có nhiều loại bài tập vật lý trị liệu nhưng được áp dụng nhiều nhất là kéo giãn cột sống bằng máy tự động. Máy này có tác dụng nhằm khôi phục sự cân bằng cho hệ thống dây chằng nhờ vào việc mở rộng khoang gian đốt. Nếu bệnh ở giai đoạn nhẹ thì áp dụng kéo gián đoạn, còn bệnh nặng sẽ áp dụng kéo giãn liên tục để bệnh nhanh hồi phục.
• Xoa bóp, bấm huyệt: Đây là phương pháp giảm đau nhức, khó chịu cho người bệnh bằng cách sử dụng sức mạnh của tay tác động vào các huyệt đạo liên quan. Khí huyết tại các vùng lưng bị đau sẽ được thúc đẩy lưu thông, các điểm chèn ép dây thần kinh được giải phóng, người bệnh sẽ có thể dễ dàng hoạt động trở lại hơn. 

• Sử dụng nhiệt: Khi bị thoát vị, các dây thần kinh sẽ bị chèn ép. Các bác sĩ sẽ có thể dùng phương pháp nhiệt trị liệu để kích thích, giải phóng điểm chèn ép, giảm cảm giác đau nhức, tê bì, khó chịu. Đồng thời hạn chế áp lực lên các đĩa đệm bị xơ hóa. 
• Kích thích điện: Phương pháp này sử dụng dòng điện có tần số thấp tác động vào các cơ bắp, dây chằng, giúp giảm đau và thúc đẩy quá trình hồi phục chức năng vận động cho người bệnh. 
• Biện pháp khác: Ngoài các phương pháp vật lý trị liệu nói trên, còn có rất nhiều phương pháp khác như chiếu tia hồng ngoại, chiếu tia laser, sử dụng sóng radio cao tần,…

Bị thoát vị đĩa đệm cột sống nên ăn gì?

Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe của con người. Khi cơ thể được bổ sung đầy đủ lượng dinh dưỡng cần thiết, bạn sẽ phòng tránh hoặc ngăn chặn được tình trạng bệnh lý phát triển nghiêm trọng hơn.

Với những bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm cột sống, bác sĩ chuyên khoa đưa ra lời khuyên nên ăn một số nhóm thực phẩm dưới đây:

• Thực phẩm giàu canxi giúp xương chắc khỏe dẻo dai: Đậu Hà Lan, cải xoăn, rau bina, hải sản.
• Thực phẩm giàu vitamin D giúp cơ thể hấp thụ tốt canxi: Lòng đỏ trứng gà, cá hồi, sữa, gan lợn…
• Thực phẩm chứa nhiều axit béo Omega-3 như: Cá ngừ, cá hồi, đậu nành…
• Thực phẩm giàu Glucosamine và Chondroitin tham gia vào quá trình tái tạo khớp sụn: Xương ống, xương sụn bò hay dê…

Ăn uống bổ sung cần kết hợp với thói quen luyện tập thể dục thể thao hàng ngày với cường độ vừa phải để đạt được hiệu quả hỗ trợ điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng một cách tốt nhất.

Cách phòng ngừa bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống

Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là rất quan trọng nhưng một việc cũng quan trọng không kém đó là phòng tránh bệnh. Việc có những biện pháp phòng tránh sẽ giúp chúng ta không chỉ ngăn ngừa được nguy cơ mắc bệnh và với những người bị bệnh sẽ hạn chế được sự gia tăng của bệnh. Dưới đây là một số biện pháp giúp bạn có thể hạn chế bệnh này:

• Làm việc, sinh hoạt (ngồi, nằm, đứng) đúng tư thế.
• Lao động vừa sức, không mang vác đồ quá nặng, có chế độ nghỉ ngơi hợp lý.
• Có chế độ dinh dưỡng cùng chế độ tập luyện khoa học giúp hệ xương khớp luôn chắc khỏe.
• Khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện ra bệnh và có hướng điều trị hợp lý.
• Nếu phát hiện ra bệnh hãy nhanh chóng đến gặp bác sĩ điều trị và cần phải tuân theo đúng sự chỉ định của bác sĩ trong thăm khám, điều trị.

Trên đây là những thông tin cần thiết về bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Đây là căn bệnh phổ biến và gây nhiều phiền toái cho chúng ta vì thế khi bị bệnh hãy nhanh chóng tìm cho mình biện pháp điều trị phù hợp nhất. Chúc bạn thành công!