Chi tiết phác đồ điều trị viêm xoang phù hợp với từng trường hợp bệnh

Các phác đồ điều trị viêm xoang của Bộ Y tế là kim chỉ nam cho bác sĩ có chuyên khoa tiến hành điều trị viêm xoang. Tùy từng tình trạng bệnh lý, thể trạng của bệnh nhân, phác đồ điều trị thích hợp sẽ được áp dụng. Vậy có những phác đồ điều trị viêm xoang nào?

Theo văn bản hướng dẫn của Bộ Y tế, viêm xoang hay còn gọi là viêm mũi xoang là tình trạng viêm niêm mạc mũi và các xoang cạnh mũi do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất là nhiễm vi khuẩn, siêu vi hay dị ứng…

Căn cứ vào thời gian phát triển của bệnh mà chúng ta chia bệnh làm 3 thể là:

• Viêm xoang cấp tính kéo dài dưới 4 tuần.
• Viêm xoang bán cấp kéo dài từ 4-8 tuần.
• Viêm xoang mạn tính kéo dài từ 8-12 tuần.

Sau quá trình thăm khám và chẩn đoán lâm sàng, cận lâm sàng, bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra phác đồ điều trị viêm xoang cụ thể, phù hợp với tình trạng bệnh lý của người bệnh.

Dưới đây là một số phác đồ điều trị viêm xoang của Bộ Y tế.

Phác đồ điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em

Nguyên tắc điều trị

• Thuyên giảm các triệu chứng lâm sàng.
• Kiểm soát các nguyên nhân gây nhiễm trùng như vi khuẩn, siêu vi, nấm…
• Tránh các yếu tố gây dị ứng như khói thuốc lá, bụi bẩn, phấn hoa, lông vật nuôi…
• Điều trị các bệnh nền nếu có như trào ngược dạ dày – thực quản, suy giảm hệ miễn dịch…
• Điều trị các bất thường về giải phẫu mũi xoang nếu có, tiêu biểu là lệch vách ngăn tại mũi.

Sau khi xác định tình trạng và mức độ viêm xoang, bác sĩ có thể áp dụng các phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Phác đồ điều trị viêm xoang cấp tính ở trẻ em

Trong phác đồ này, điều trị nội khoa là chính. Cụ thể:

• Sử dụng thuốc kháng sinh nhóm beta – Lactam, Cephalosporin thế hệ 1,2, Macrolide… trong 7-14 ngày.
• Thuốc chống sung huyết mũi có tác dụng giúp thông thoáng mũi và các lỗ thông xoang như Oxymethazolone 0,05%, Xylomethazoline 0,05%…
• Xịt Corticoid tại chỗ nhằm giảm phù nề niêm mạc mũi xoang.
• Kết hợp sử dụng các loại thuốc làm ẩm mũi, loãng dịch tiết tại mũi như nước muối sinh lý.
• Hỗ trợ điều trị bằng cách hút mũi, rửa mũi để đỡ nghẹt mũi.

Lưu ý: Những loại thuốc chống sung huyết mũi và các loại kháng sinh histamin cần thận trọng khi dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.

Phác đồ điều trị viêm xoang mạn tính ở trẻ em

Khi các triệu chứng bệnh viêm xoang kéo dài quá 8-12 tuần thì được đánh giá là viêm xoang mãn tính. Trong trường hợp này, người bệnh cần tới các cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng để tiến hành thăm khám và xem xét tình hình, có nên tiếp tục điều trị nội khoa hay phải can thiệp bằng phẫu thuật nội soi mũi xoang.

Chỉ định phẫu thuật được đưa ra trong trường hợp:

• Viêm xoang cấp tính tái phát hơn 4-6 lần/năm.
• Chảy máu mũi, nghẹt mũi, không ngửi thấy mùi.
• Mũi ứ đọng mủ nhầy, mủ chảy xuống thành sau họng.
• Nhức đầu, ù tai, chảy mủ ở tai.
• Khám mũi thấy xuất hiện những biến dạng về cấu trúc giải phẫu, có polyp, VA phì đại…
• Kết quả hình ảnh CT Scan có dấu hiệu viêm xoang mạn tính.

Lưu ý: Trong quá trình phẫu thuật, nếu phát hiện VA viêm, quá phát thì nên xử lý luôn.

Phác đồ điều trị viêm mũi xoang dị ứng

Nguyên nhân, triệu chứng

Nguyên nhân gây viêm mũi xoang là do người bệnh tiếp xúc với các dị nguyên như: Lông động vật, bụi bẩn, nấm mốc, phấn hoa…

Trong trường hợp này, người bệnh thường có dấu hiệu hắt hơi liên tục, ngạt mũi, ngứa mũi và chảy nước mũi.

Viêm mũi xoang dị ứng có hai loại là:

• Viêm mũi xoang dị ứng theo mùa.
• Viêm mũi xoang dị ứng quanh năm.

Phác đồ điều trị cụ thể

Phương pháp điều trị đặc hiệu

Phương pháp này sẽ tác động vào dị nguyên và kháng thể dị ứng bằng cách:

• Thay đổi nơi ở, nơi làm việc hoặc đổi nghề, đổi thuốc, đổi chế độ ăn. Tuy nhiên phương pháp này khó thực hiện vì có thể làm xáo trộn cuộc sống của người bệnh.
• Giảm mẫn cảm đặc hiệu với việc dùng thuốc tiêm dưới da, thuốc nhỏ dưới lưỡi hoặc nhỏ trực tiếp vào mũi.

Phương pháp điều trị không đặc hiệu

Phương pháp này sẽ tác động vào các hoạt chất trung gian và triệu chứng lâm sàng.

• Dùng thuốc kháng histamin đường uống.
• Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid.
• Kết hợp giữa Đông y và Tây y.

Phác đồ điều trị viêm xoang cấp tính

Nguyên nhân

Viêm xoang cấp tính kéo dài không quá 4 tuần với các nguyên nhân phổ biến là:

• Viêm nhiễm đường hô hấp trên.
• Dị ứng.
• Trào ngược dạ dày – thực quản.
• Hít phải các chất kích thích.
• Có bất thường về giải phẫu mũi xoang.
• VA quá phát.
• Chấn thương mũi xoang.
• Xuất hiện các khối u vòm mũi họng.
• Mắc các căn bệnh như: Suy giảm hệ miễn dịch, bệnh xơ nang, rối loạn chức năng lông chuyển.

Phác đồ điều trị cụ thể

Với các trường hợp bị viêm xoang cấp, biện pháp điều trị phổ biến là điều trị nội khoa.

Thuốc kháng sinh

Một số loại thuốc tiêu biểu là:

• Penicillin
• Macrolides
• Trimethoprim
• Sulfamethoxazole
• Amoxicillin
• Clavulanate
• Clindamycin

Điều trị liên tục từ 10-14 ngày với thể nặng.

Ngoài ra cần kết hợp rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc nước muối ưu trương và xịt thuốc mũi có chữa corticoid nhằm giữ ẩm, làm sạch dịch, mủ trong hốc mũi.

Xịt xylometazoline hydrochloride trong 3 ngày để giảm các triệu chứng viêm xoang cấp tính, phòng tránh bệnh chuyển sang mãn tính.

Thuốc corticoid toàn thân

Sử dụng thuốc corticoid toàn thân sẽ chống viêm hiệu quả tuy nhiên cần được sử dụng giới hạn và kiểm soát cẩn thận.

Một số thuốc corticoid tiêu biểu là: Guaifenesin, thuốc đối kháng thụ thể Leukotriene (Montelukast, Zafirlukast)…

Nếu điều trị nội khoa không khả thi, tiếp tục xem xét, đánh giá chuyển sang điều trị ngoại khoa. Cụ thể, tiến hành phẫu thuật nội soi chức năng mũi xoang hoặc phẫu thuật xoang mở.

Phác đồ điều trị viêm xoang mạn tính

Nguyên tắc điều trị

• Người bệnh cần nghỉ ngơi, hạn chế tiếp xúc với các tác nhân, nguyên nhân gây viêm mũi xoang như khói thuốc lá, khói bụi, lông động vật…
• Đảm bảo dẫn lưu tốt mũi xoang, chống phù nề niêm mạc.
• Kết hợp giữa điều trị tại chỗ và toàn thân.

Phác đồ điều trị cụ thể

Điều trị nội khoa

Điều trị toàn thân:

• Sử dụng thuốc kháng sinh kéo dài từ 2-3 tuần
• Kết hợp với thuốc corticosteroid dạng uống.
• Áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý, nâng cao sức đề kháng, cải thiện hệ miễn dịch.

Điều trị tại chỗ:

• Dùng thuốc co mạch.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý.
• Dùng thuốc corticosteroid dạng xịt.

Điều trị ngoại khoa

Khi các biện pháp điều trị nội khoa không cho kết quả khả quan, các triệu chứng viêm xoang tiếp tục kéo dài dai dẳng thì áp dụng điều trị bằng phương pháp phẫu thuật.

Ngoài ra, viêm mũi xoang do dị hình giải phẫu như lệch vẹo vách ngăn, bóng hơi cuốn giữa, cuốn giữa đảo chiều hay thoái hóa polyp mũi xoang cũng áp dụng biện pháp ngoại khoa.

Phẫu thuật nội soi mũi xoang bao gồm:

• Phẫu thuật nội soi chức năng mũi xoang tối thiểu.
• Phẫu thuật nội soi mũi xoang mở sàng – hàm.
• Phẫu thuật nội soi mũi xoang mở sàng – hàm – trán- bướm.

Sau phẫu thuật kết hợp điều trị bằng thuốc:

• Sử dụng thuốc kháng sinh từ 1-2 tuần.
• Sử dụng thuốc corticosteroid dạng uống hoặc dạng xịt.
• Áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý.
• Rút merocel (gạc cầm máu) mũi sau 24 giờ.
• Dùng thuốc co mạch.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý.

Các phác đồ điều trị viêm xoang của Bộ Y tế được hướng dẫn khá cụ thể. Tuy nhiên, cần thăm khám lâm sàng, cận lâm sàng, xác định chính xác tình trạng viêm xoang của bệnh nhân trước khi áp dụng phác đồ điều trị.

Người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối các chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, không tự ý mua thuốc về nhà điều trị. Song song với quá trình điều trị cần thực hiện chế độ ăn uống khoa học nhằm hỗ trợ tốt nhất cho việc chữa trị viêm xoang.